خاکبازی

چند ماه پیش بود در جلسه ای خدمت حاج آقا دژکام نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه شیراز بودیم .ایشان در آن جلسه مساله ای جالب را با جمع در میان گذاشتند و گفتند یکی از نقاط افتراق  نمازجمعه فعلی ما با آنچه که در سیره بوده، آنست که خطیب نماز جمعه در آن موقع همان حاکم جامعه اسلامی بوده ،لذا دست ایشان جهت انجام اقدامات لازم باز بوده. این یک امتیاز دو طرفه بود چرا که هم حاکم و مجری احکام اسلامی تریبونی جهت گفتمان سازی و آگاهی بخشی به مردم داشت و از طرفی هم خطیب دستش در اجرا و حاکمیت باز بوده و می توانسته آنچه را که به صلاح جامعه اسلامی می دانسته جامه عمل بپوشاند.
اما آیا اکنون و در این برهه هم این شرایط با همان کیفیت برای ائمه جمعه وجود دارد؟
لذا باید به مدل های رسیدن به وضعیت مطلوب البته با استفاده از همان مبانی اصیل اسلامی و  سیره  ائمه فکر کرد،تفقه کرد.این یک مساله مهم است .البته ایشان راهکار را هم در آن جلسه تبیین کردند که (تفصیلش مجالی دیگر می طلبد )و درآخر هم گفتند که با کمک شما ان شا الله باید به آن سمت حرکت کرد.

وقتی که مطلب دوم آقای کدیور( لینک مطلب )را در پاسخ به برخی نقد ها خواندم، این خاطره به ذهنم آمد.

البته این جلسه خیالی نبود،واقعی بود.
اگر در بازخوانی سیره ائمه علیهم السلام ناقص عمل کرده و آن مبانی را بگونه ای  ارائه دهیم که برای عامه مردم  تداعی شود، که خوب حال و در زمان فعلی با ساختار های فعلی این مصادیق اصلا قابل اجرا نیستند. دچار گناهی نا بخشودنی شده ایم.گناهی که در دوره های مختلف برخی با غرض به دنبالش بودند.  
داستان سرایی صرف بدون داشتن تحلیل جامع و صحیح از وضعیت فعلی ساختار های حاکمیتی و مناسبات واقعی موجود، متاسفانه به این نتیجه خواهد انجامید که از سیره، محتوی ای افسانه گون به خورد مردم داده می شود.که بصورت ناخودآگاه، چه راوی بخواهد چه نخواهد و با هرنیتی که روایت کرده باشد،در ذهن مخاطب هیچ جایگاه عملیاتی برای شرایط امروزنخواهند داشت.

در حالی که این مبانی گرفته شده از سیره اهل بیت برای اجرا و بکار گیری در جامعه امروز است. 
درد ولی امروز جامعه همین نفهمیدن و نداشتن درک از این مسائل توسط ان شا الله رهروان است،دردش این است که برخی بدون آنکه مساله و  چارچوب فکری او را فهمیده باشند،از  او مواخذه می کنند که چرا سیره علوی را اجرا نمی کنی .
و چه خون دلها خورد علی.

پ. ن: صد البته که این گفتگو های مکتوب نمی تواند همه جوانب بحث را مشخص کند. 

از دید یک بیننده که از فن فیلم فقط انتقال حس را توقع داشته باشد، فیلم کامل بود. 

نمیدانم بازی های عالی بودند یا نه، نمیدانم سیمرغ ها حق فیلم بود یا نه، اما این را می دانم که بیننده حداقل تا یک روز بعد از فیلم درگیر فیلم است. 

شخصیت ها تا آنجایی که میشد به نمایش درآمد، نقطه عطف ها نشان داده شد شاید عالی نه، ولی حرف را رساند. تغییرات یک مرد احساسی اهل شعر و موسیقی و لطافت دل به یک ماشین خشونت نشان داده شد. 

اما چگونگی فرآیند این تبدیل شدن جای پرداخت بیشتری داشت. 

این پروسه تغییر و تبدیل فقط با چند دیالوگ که می خواست بگوید عقاید عبد المالک بر عبد الحمید تاثیر گذاشت، لااقل من را به پاسخ نرساند، چه چیز بود که این همه محبت و احساس را به ضدش تبدیل کرد و در آخر فیلم به اوج رسید. این چرایی دگرگونی عبد الحمید، شاید مهمترین نکته فیلم بود که روشن نشد، شاید کارگردان خیلی درگیر دیگر اجزا شده بود، که اتفاقا خوب هم از آب درآمده بودند اما، کارگردانی کامل نشد.

بگذریم، از فن فیلم. 

برویم سراغ محتوی. 

فیلم کاملا در چارچوب نظام بود،در واقع به خوبی ارزش های مد نظر نظام را سر دست گرفته بود. 

تفکیک میان قوم مهمان نواز و گرم بلوچ را با این جنایات به خوبی نشان داد، حتی در حد کمال. 

تفکیک این تکفیری گری ها را با اهل سنت خطه بلوچستان بخوبی به نمایش گذاشت. 

پس هم مذهب را و هم ملیت را به خوبی در فیلم از یک بستر تنش زا و چالش برانگیز ، نجات داده و حتی به فرصت تبدیل کرد.  

اما به نظر، یک نقص، این کامل بودن فیلم را خراب می کند. باید در کنار همه اجزا خوب، بعد از دیدن یک فیلم، از کل فیلم هم حس خوبی داشت.  اگر با فرض چارچوب فیلمِ انقلاب اسلامی سخن بگوییم، ارزشها باید بعد از دیدن فیلم در ذهن مخاطب ،مورد تایید و تاکید قرار بگیرد. توقع ما از فیلم انقلاب این است. 

همان اشکالی که به تنگه ابوغریب »هم وارد بود، ارزش والای دفاع مقدس و جهاد با دیالوگ های بی روحِ نفی جنگ» و مناسبات صلح پرستی سکولار متفاوت اند. تصویر نهایی فیلم سیاه و نفرت آور بود، در واقع ما رایت الا جمیلا»در فیلم دیده نمیشد. 

در شبی که ماه کامل شد» هم این نقص بود،بعد از دیدن فیلم، در ذهن مخاطب حس خوبی نسبت به اصل حیاتی عقیده»و ایمان»باقی نمیماند. 

مرز ایمان و عقیده راسخ بالنده مد نظر اسلام ناب که مبنا هم هست، با تعصبات کورکورانه و از روی تکفیر و جهالت در چیست؟  آیا در فیلمی که خواه، ناخواه پایه اصلی مانورش بر عقیده»بود، نباید تلاش بیشتری برای تبیین این مرز صورت می گرفت! 

آیا نتیجه همه عقیده ها و ایمان ها (و همیّت عمل آور پیوستش)، خشونت های افسار گسیخته و در نهایت این فجایع است؟  اگر پاسخ فیلم به این سوال آری» است، که اصل بحث همیجاست.  

و اگر نه، متاستفانه فیلم به خوبی این چالش اساسی را تبیین نکرد.

اتفاقا برای این تبیین، بستر هایی هم در خود فیلم وجود داشت که بخوبی پرداخت نشد، مثل سکانس شلیک نکردن مامور امنیتی( که در فیلم نماینده ای محجوب از گفتمان نظام بود)، به عبدالمالک هنگامی که در رستوران به همراه یک بچه بود.

این چند روز و بعد از نامه عده ای در جنبش عدالتخواه به رهبری و همچنین قضایای هفت تپه و ده ونک بحث هایی پیرامون عدالتخواهیِ تراز پیش آمده که مدام مصادیق مختلف را نفی و یا مقایسه می کنند. مدام اصولی را که هر کدام بخشی» از مبانی تفکر ناب انقلاب اسلامی است سر دست گرفته و حولش تقسیم بندی می کنند. 

اما بنظر می رسد بحث پیرامون عدالت و عدالتخواهیِ تراز هیچ وقت تمامی نخواهد داشت، چرا که اصلا خود مفهوم عدالت»یک مفهوم نسبی است و نه مطلق، حتی با رجوع به معنای لغوی نیز می توان به این اصل رسید. 

حال اینکه از یک مفهوم نسبی (منظور نسبت به شرایط و اقتضائات مختلف)یک فرمول مطلق بیرون آورد که هر مصداقی را بتوان با آن سنجید بنظر امری (محال نباشد)دشوار است. 

حال چه کنیم؟ 

شاید بهتر باشد همچون فرآیند هوش مصنوعی، دنباله ادراکیِ عدالتخواهی را کامل کنیم و مدام شروط اصیل و مبنایی عدالتخواهی را به دایره مفاهیمش اضافه و یادآوری کنیم، شروطی همچون مواردی که برادر فقیهی راد به آنها اشاره داشته ( https://t.me/haallaj/539 ) و یا اصل مهم دیگری که یکی دیگر از برادران در پستش به آن اشاره داشته ( http://t.me/mahdian_mohsen/657 ) اینکه خود وجود نظام اسلامی در برابر جهان امپریالیست(طاغوت) بزرگترین معروف حال حاضر است. 

این اصول که برگرفته از مبانی انقلاب اسلامی است شاید وسیع تر از این موارد هم باشد، اما فرض است هر فرد آرمانخواهِ انقلابی این مفاهیم را شناخته، با سیره معصومین علیهم السلام و نیز با فهمِ ی-اجتماعی به تشخیص در مصادیق مختلف برسد. 

پ.ن: همه تحلیل های پیرامون نامه جنبش به رهبری به کنار؛

دیده می شود، تفکری که جریاناتی در پی حذفش از جریانات دانشجویی و ی-اجتماعی بودند، 

مبانی خود را در هر برهه و در برخورد با هر مصداقی رشد داده و سعی میکند با آرمان های امام و انقلاب و رهبری حتی اندکی هم فاصله نگیرد. 

و برخلاف خواسته برخی اگر نگوییم هر روز در صدر اخبار کشور است، لااقل در مواجهه با چالش های انقلاب و نظام می بینیم که این تفکر جلودار و پیشقراول است. 

اما از تشکل های تحت مدیریت همان جریانات هیچ خبری در هیچکدام از چالش های نظام و انقلاب نیست.

و صد حیف که آن تشکل مقدس و مزین به الطاف امام و رهبری را به این روز انداختند. اللهم اغفر لنا الذنوب التی تغییر النعم. 

راستی سالروز تشکیل بسیج دانشجویی گرامی باد. 

اپیزود اول: مثبتانه»

(خطر اسپویل)

فیلم به خوبی تبعیض های موجود در جامعه را نشان داده، در صحنه هایی مثل برخورد شاهین و دوستش با جوان هایی که برای تفریح و خوش گذرانی جمع شده بودند و یا صحنه دلخراش برخورد دولت مدرن با حاشیه نشین ها در پایان فیلم و یا در کل داستان و فضایی که کودکان در حاشیه شهر ها در آن بزرگ می شوند و روند تربیتی شان طی می شود. 

اینکه فیلم تلخ تلخ تمام نشد بهترین نقطه قوت فیلم بود، در جایی که شاهین می توانست مأیوسانه به قهقرا برود، با یک کام بَک قهرمانانه، هم خواهرش(دختر مردم) هم آن بچه های سر راهی محبوس و هم فیلم را از یک پایان تلخ و پر یأس نجات داد. 

این نقطه قوت باعث شد که فیلم را به مراتب خودی تر از فیلم های اصغر فرهادی بدانم با آن یاس ها و پایان باز مابعدش بدون نقطه ای روشن.  

اپیزود دوم: ناموس روشنفکران سینمایی»

خشم و خشونت برخاسته از غیرت که در فیلم های طیفی خاص خود را در مسائل ناموسی بروز می دهد خط اصلی کارهای شبیه این فیلم است. 

اصلا غیرت یک چیز ذاتی انسان است، مگر نه آنکه شما و دوستان هم طیف شما تا فیلم هایی مثل لاتاری» به ناموس تان (خشونت زدایی)تنه زد، آتش غیرتتان بر افروخته شد. 

مقداری نگاه غلط و افراطی و گه گاه با تم دینی را،  با "نگاه غلط به زن" به اندازه کافی مخلوط می کنید و با کمی چاشنی شلوغ بازی رسانه ای، یک فیلم روشنفکرانه آماده اکران خواهد شد. 

کارگردان نگاه غلط و افراطی در یک بخش از جامعه را گرفته و با مصداقی بدبینانه و دلخراش (قتل خواهر توسط برادر کوچک بواسطه یک قضیه ناموسی، بدون هرگونه سوال و توضیح خواستن از دختر ) اصل غیرت را زیر سوال می برد. اینکه یکاصل» را بر اساس آنچه در لابه لای کوچه پس کوچه های زندگی عامیانه یک جامعه وجود دارد بالکل رد کنید، بدور از تعقل و تفکر است چرا که اگر به ریشه این اصل و آنچه باید باشد» بنگرید می بینید که یک ارزش است نه یک ضد ارزش. و اتفاقا شما به عنوان یک متفکر و شخصیت فرهنگساز بایدآنچه هست» را به سمت آنچه باید باشد» سوق دهید نه آنکه اصل را از بیخ برکنید. اینکه غیرت» چه باید باشد فقط کافیست جستجویی داشته باشید درباب لغت آن(غیرت و حمیّت، یعنی تلاش در نگهداری آنچه حفظش ضروری است. این صفت در قالب مطلوبش، از شجاعت، بزرگ منشی و قوت نفس انسان سرچشمه می‏گیرد.) از ابعاد و جزییات مفصل هم اصلا بگذریم. 

اما از بُعد دیگر قضیه که شاید در خاطر شما فیلم ساز نبوده اما به فکر هر بیننده ای خطور کرده باشد. 

روح احکام اصیل شریعت وقتی خود را نمایان می کند که این اضافاتِ برداشت های سطحی، غلط و عامیانه را از دور ورش هرس کنیم و فرصت رشد و نمو به او بدهیم. و آن چیزی نیست جز ارج نهادن به مفهوم والای خانواده که مورد اشاره شما هم بود (وقتی که آرام گرفتن دوستِ شاهین در کنار پدرش حتی در کپری را نشان دادید)و ارج نهادن به مقام زن. 

اگر احکام اصیل را بدون آن علف های هرز ببینید قطعا به چیزی که می رسید آنست که اگر هم مجازاتی (با قیود و شرایط خاص )در باب انحراف جنسی نهاده شده، فقط برای حفظ ارزش خانواده است، برای قبح گذاری بر شکستن حریم این  ارزش والا ست. قانون مفهومی است،  برای رعایت شدن در جامعه ای که افرادی با سطوح فکری متفاوتی در آن زندگی میکنند، پس باید با در نظر گرفتن اصل شمولیت همه سطوح فکری،  قضاوتش کرد.

اینکه حتی علت این خشم، بی آبرویی آن خانواده است نیز از منظر شریعت چیز مذمومیست؛ همچون مبارزه شریعت با  زنده به گور کردن دختران بواسطه بی آبرویی که جامعهِ ساخته و  کاذب بود. 

شاید گفته شود اصلا این موضوع مورد بحثمان نیست اما خط سیر شما و بعضی از کارگردانان هم فکر شماست که در آثارشان بر این موضوع مانور می دهند. 

اپیزود سوم:  اشتراکات»

بحث پیرامون چوپان »و اومانیسم» و راشنالیسم» را هم بگذاریم برای بعد، می دانم که اصل و ریشه اختلاف نظرمان همین موضوع است، می دانم. اما بگذاریم برای بعد. 

دردمان یکیست، بهتر شدن حال جامعه مان. 

این همدردی، اشتراک کمی نیست. 

اشتراکی که می تواند گفتگویِ مابعدش را به ما هدیه دهد؛ 

گفتگو پیرامون راه حل بهتر شدن حال این جامعه. 

گه گاه در شرایط مختلف این طعنه های رفقا، خودم را هم به فکر فرو می برد؛ ای آرمانخواهِ محافظه کار، خوب داری قضایا رو می پیچونیا.»

اما بلافاصله این استدلالها را باخودم مرور می کنم: 

من هم معتقدم به آرمانهای انقلاب هستم عدالت، آزادی و. 

اما گاها در نظر دیگران انگار از آنها عدول کرده ام. 

چرا از برخی اشخاص یا کارها حمایت کرده ای؟(آنهم وقتی که تو با هزار شرط و قید و فلان اینکار را کرده ای)

یا نه، 

چرا بصورت صفر یا صدی از برخی کارها یا اشخاص اعلام برائت نکرده ای؟ 

فرقش در این است که من آرمانها را برای اجرا شدن می خواهم، 

اما برخی خواسته یا ناخواسته، انگار آرمانها را برای آروغ آرمانخواهی زدن و خلسه در مباحث انتزاعی می خواهند.

آرمانها در هوا اجرایی نخواهند شد! 

بستر می خواهد 

ظرف می خواهد

و اینکه فضای اطراف ما در مسیر اجرای این آرمانها، در خلأ و بدون اصطکاک هم نیست، جریانات معارض در قالب های مختلف وجود دارد. 

اگر واقع بینانه با مسائل برخورد نشود،  

شاید تا ما و رفقایمان بخواهیم به خود بجنبیم، عرصه خالی شود برای نفاق که بستر را بلکل از ما بگیرد. 

شاید اصلا هنوز محتوی و سازوکاری تدوین نشده که همه چیز را به هم بزنیم، با از هم گسیختگی مابعدش چه کنیم. 

شاید باید آهسته و پیوسته ساختار های فعلی را اصلاح کرد نه از صفر یا با ساختار موازی. 

شاید هم من واقعا محافظه کار شده ام.

راستش وقتی حیات امیر المومنین علی علیه السلام و تاریخ مبارزات قبل و بعد از انقلاب امام و رهبری را مرور می کنم پر بوده از این آرمانگرایی هایِ واقع بینانه»، برخواسته از عقلانیت اجتهادی شیعه. 

پر بوده از صبر انقلابی، که باعث میشده آتش آرمانخواهی هیچگاه در سینه هاشان نخوابد، اما گاها برای محافظت در برابر خاموش شدنش، دست مقابل چراغ بگیرند. 

وقتی حرف های مسئولین در سطوح مختلف را می شنوی تقریبا ته حرف همه شان در آسیب شناسی وضعیت توسعه و پیشرفت کشور این است که اقتصاد در بن بست قرار دارد و برای خروج باید منابع و سرمایه های وسیع وجود داشته باشد، و ظرفیت های داخلی برای تامین این میزان منابع ناکافی و حتی ناموجود است.

راهکارشان چیست؟! 

تعامل با بازار جهانی و جذب سرمایه گذاری خارجی. 

حرف های آقای که در توجیه برجام زیاد بکار رفت هم همین بود که حتی برای حل مشکل آب مردم باید سرمایه گذاری خارجی باشد. 

  با تنش های موجود بین ج.ا.ایران و دنیا و تحریم هایی که وجود دارد این سرمایه گذاری ها دیواری بلند را مقابل خود می بینند. 

برجام نا فرجام اولین و بلند ترین گام تکنوکرات ها برای حل این موضوع بود، تیری که دوهدف را نشانه رفته بود، هم تسهیل ی، هم تسهیل اقتصادی.

اما برجام آن مسیری را که مد نظر ایشان بود نتوانست طی کند. 

حال آیا ایشان باز نشسته اند. خیر راهکار جایگزین و عمیق تر را دنبال می کنند. 

برای طی مسیر و همراه کردن جریان مخالف در داخل و شکستن مقاومتشان باید راهکار را اقتصادی تر کرد.باید رهبری و انقلاب را با دلایل اقتصادی تر و دس آویز های حیاتی- معیشتی کشور،  مجاب به نرمالیزه شدن کرد. 

شرایط فعلی: دلار و التهابات بازار

شرایط بوجود آمده فعلی بر اساس تحلیل فوق و شواهد در همین نقشه تعریف شده، البته نه اینکه عوامل حقیقی اقتصادی همچون فشار نقدینگی و. را نادید بگیریم، اما مهار نکردن و مدیریت نکردن این عوامل خود می تواند ابزار های همین نقشه راه باشند. 

اهداف همان دو حوزه ی و اقتصادی است: فشار به رهبری و مردم برای کوتاه آمدن های ی و ایدئولوژیکی» و

پیوستن به اقتصاد جهانی و بازار آزاد و پذیرش و اجرای مناسباتش مثل پالرمو و fatf ودر نهایت wto(سازمان تجارت جهانی)»

حال برای رسیدن به این اهداف نقشه راه چیست؟! 

با اتفاقاتی که در بازار افتاد، در واقع هم بستر آماده شدن افکار عمومی برای پذیرفتن هر راهکاری! جهت خلاصی از وضع موجود ایجاد شد و هم  بستر های اقتصادی و اجتماعی برای پیوستن به بازار جهانی. 

مناسب و نزدیک شدن قیمت کالا و خدمات به شرایطی که برای پیوستن به بازارهای جهانی لازم است. 

و از طرفی ارزان شدن نیرو کار برای ایفای نقش کارگری در بازار جهانی و ایجاد جذابیت برای غول های صنعتی دنیا.  الان و با شرایط بوجود امده برای نرخ دلار  قیمت نیرو کار در مقایسه با قیمت های بین المللی چگونه است؟ حداقل حقوق و دستمزد کارگر ایرانی به دلار چقدر می شود؟ 

اما نتیجه چیزی بهتر از وضعیت مسیری که در حال طی شدن است نخواهد بود. نهایت این راه می شود بردگی بازار جهانی، با قیمیت هایی بالا برای گذران زندگی و نیرو کار ارزان برای غول برندهای صنعتی، غول هایی که ظرفیت ها و منابع طبیعی و. کشور را در طول چندسال خواهند بلعید. 

نتیجه میشود معاشی بخور و نمیر برای مردمی که در رویای جامعه متوسط شهری سر می کنند با انتظارات فرهنگی و اجتماعی فراخور. در واقع اقتصاد می شود مدخل نفوذ در سایر حوزه های(ی، فرهنگیو اجتماعی) کشور و انقلاب. 

راه حل آقایان همان پیوستن به بازار جهانی و بازار آزاد است. 

پ.ن۱: روسیه بعد از فروپاشی شوروی همین مسیر را طی کرد با شرایط اجتماعی، ی نزدیک به شرایط فعلی ما، اما شرایطش بحرانی تر شد تا موقعی که. (مستند پرزیدنت آکتور سینما را ببینید) 

پ. ن۲: دلیل حمایت بی شائبه‌ی رسانه‌های مهم فارسی زبان غربی (رادیو فردا، بی بی سی، دویچه وله، من و تو و.) از طیف خاص ی در ایران تاثیر بسزایی در اجرای این نقشه دارد. مزیت ایشان نسبت به براندازان در این است که قادر به مدیریت چرخش نظام ی ایران می‌باشند و آمادگی لازم را برای ادغام اقتصاد ایران در درون اقتصاد جهانی دارند.

اگر نگاهی به تاریخ انقلاب بیاندازیم می بینیم که نقش مردم در موفقیت های انقلاب از همه پر رنگ تر بوده از پیروزی انقلاب گرفته تا (حقیقتا)معجزات جهاد سازندگی و دفاع مقدس؛ بعد از آنها نیز که جبهه فرهنگی عرصه ای جدید برای فعالیت شد، کارفرهنگی بسیج مردمی در دهه های گذشته که بواسطه همین مردمی بودن بسیار پر خیر و برکت بود، از بارزترین مصادیق این مدعا است. 

به عینه می توان گفت که این کارهای مردمی،نقشی اساسی در افزایش وجهه کارآمدی حکومت داشت. 

طی فرصت مصاحبتی که با فعالین جهاد سازندگی(اوایل انقلاب)پیش آمد، از ایشان شنیدم، یکی از مهمترین عوامل ازبین رفتن فرهنگ جهادی و کارآمدی این مولود انقلاب،جریان یافتن موضوع دیوان سالاری ونظام بودجه ریزی در جهاد بود. 

بله نظم و انضباط موضوعی حیاتی است اما گمان نکنیم که هر سازمانی سازی و دیوان سازی و ساختار سازی به کارآمدی منجر می شود. درحکومت اسلامی در کنار #کار_تخصصی و نظام سازی مهمترین عامل پیش برنده نباید فراموش شود، مردمی بودن.

باید در کنار این سازمان و نظام سازی، سازو کارهای مردمی بودن هرکدام از این نهاد ها هم تدارک دیده شود.

نکته حیاتی این است؛ تجربه سازمان های انقلابی فعلی که ادعای مردمی بودن را دارند باید مد نظر قرار گیرد، تا به مردمی بودن دکوری و ماکتی دلخوش نکنیم. 

نقش مردم را نباید به حد مقبولیت(اولیه) به عنوان بستر تشکیل حکومت اسلامی تقلیل دهیم. اگر مردم یا حکومت نخواهند، بخش کلانی از  کارهای کشور مردمی باشد، پیشبرندگی و کارآمدی حکومت دچار اختلال می شود.لذا به جرأت می توان گفت؛ باید نقش مردم را به عنوان رکن حیاتی حکومت اسلامی به موازات مشروعیت حاکمان مد نظر قرار داد.  

همانطور که عرض شد،با بررسی سوابق و تجربیات می بینیم که مردمی شدن امور باعث شده، کارآمدی نظام افزایش یابد و این منوال با ارتباطی مستقیم، مقبولیت حکومت را نیز افزایش میدهد. 

پ. ن: محسن رفیق‌دوست (وزیر سپاه در دولت میرحسین )در کتاب برای تاریخ می‌گویم» ص407 می نویسد، طی موضوعی خدمت امام (ره)رسیده بوده و خطاب به ایشان گفته: 

سوال بنده از شما این است که صنعت، کشاورزی، تجارت باید دست دولت باشد یا مردم؟

امام گفتند: کشاورزی، مسکن، صنعت، تجارت، را به دست مردم  بدهید.  

مسکن در سوال من نبود امام آن را هم اضافه کرد. 

پرسیدم: تا چه حد باید به دست مردم بدهیم؟ فرمود: باید همه‌اش را به دست مردم بدهید. دولت نظارت کند. قانون بگذارد، هدایت بکند و کنترل کند. 

عرض کردم: ما گندم از خارج می آوریم و نود درصد سوبسید به مردم می‌دهیم، این را به بخش خصوصی بدهیم؟ امام فرمود: اگر افساد ایجاد نمی‌کند بدهید.

نمی‌دانم چه سوال دیگری کردم که امام جمله‌ای گفتند؛ فرمودند: زندگی مردم را به دست کارمند ندهید». 

احمد آقا دیگر نگذاشت بیشتر از این بپرسم و بیرون آمدم . .